TÒA ÁN LIÊN BANG CANADA, HỒ SƠ DI TRÚ TRÀN NGẬP KHIẾN TÒA KHÓ BỀ THỰC HÀNH TƯ PHÁP ĐẦY ĐỦ & NGHIÊM TÚC

Khủng Hoảng tại Tòa án Liên bang Canada: Làn Sóng hồ sơ Di Trú nhiều bất thường đang Thách Thức Công Lý.

• Tòa án Liên bang Canada, nơi xét xử các vụ án từ an ninh quốc gia, vấn đề thổ dân, đến bằng sáng chế và luật hàng hải, hiện đang phải vật lộn với làn sóng “nhiều bất thường” của các hồ sơ di trú, đang thách thức nghiêm trọng quyền tiếp cận công lý của Tòa. Chánh án Paul Crampton bày tỏ, mối quan ngại sâu sắc rằng số lượng vụ án chưa từng có này đang làm suy yếu lòng tin của công chúng vào hệ thống di trú và tư pháp, ông cảnh báo rằng “công lý bị trì hoãn là công lý bị từ chối.“

Số Lượng Vụ Án Chưa Từng Có và Chi Phí Con Người

• Sự gia tăng các đơn xin xem xét tư pháp liên quan đến di trú là rất lớn. Trước đại dịch, Tòa án Liên bang nhận trung bình 6.000 hồ sơ như vậy hàng năm. Năm 2024, nhân viên dự kiến con số này sẽ tăng vọt lên từ 31.000 đến 33.000 vụ án. Trong khi các vụ án tị nạn vẫn ổn định, các vụ án phi tị nạn—như từ chối giấy phép du học, giấy phép lao động và thị thực du lịch—đã tăng hơn bốn lần.
• Sự gia tăng này đã dẫn đến sự chậm trễ đáng kể và ngày càng tăng. Thời gian trung bình để giải quyết một vụ án di trú đã tăng vọt lên 14 đến 18 tháng trong năm 2024. Đây là một sự gia tăng lớn, so với thời gian chờ đợi sáu đến tám tháng trước khi có làn sóng tăng lượng hồ sơ như hiện nay.
• Đối với các đương đơn phản đối quyết định của viên chức di trú, chi phí con người là rất lớn. Theo luật sư di trú Zeynab Ziaie Moayyed ở Toronto, việc chờ đợi hơn một năm có thể đồng nghĩa với việc mất một năm học đầy đủ hoặc hết hạn tình trạng di trú của người nộp đơn, khiến họ rơi vào tình trạng “treo lơ lửng.” Vấn đề cốt lõi là những đương đơn bị Cơ quan Di trú, Người tị nạn và Quốc tịch Canada (IRCC) từ chối ngày càng tìm đến Tòa án Liên bang để một thẩm phán xem xét lại quyết định. Khối lượng công việc của Tòa án phản ánh trực tiếp số lượng quyết định do IRCC đưa ra, cơ quan này đã nhận được 6,3 triệu đơn xin thị thực tạm trú và gia hạn vào năm 2023, trong đó hàng triệu đơn đã bị từ chối.

Thách Thức Về Ngân Sách và Nỗ Lực Tinh Giản

• Chánh án Crampton lập luận rằng, mặc dù Tòa án đang “gánh vác phần trách nhiệm” từ việc IRCC tăng cường từ chối quyết định, Tòa án không được cấp đủ ngân sách để đối phó với thách thức này. Dịch vụ Hành chính Tòa án (CAS), cơ quan cung cấp tài chính và hỗ trợ cho Tòa án, đã xác nhận rằng họ đã cảnh báo chính phủ về “khủng hoảng mới nổi” này nhưng chưa nhận được thêm kinh phí, kể từ khi khoản tài trợ có thời hạn cho các vụ án tị nạn kết thúc vào tháng 3 năm 2023. CAS cảnh báo rằng, việc thiếu ngân sách này “làm suy yếu sự độc lập của tư pháp, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền tiếp cận công lý, và làm dấy lên những lo ngại nghiêm trọng về tính toàn vẹn của hệ thống tư pháp.”
• Trong bối cảnh không có thêm nguồn lực mới, Tòa án Liên bang đã phải tìm cách tinh giản công việc của mình. Vào tháng 9, Tòa án đã thực hiện các thay đổi để rút ngắn thời gian tiêu chuẩn của một số phiên điều trần di trú nhất định, (đặc biệt đối với giấy phép du học/lao động và thị thực tạm trú, vốn được coi là đơn giản hơn các vụ án tị nạn), và giới hạn độ dài của các tài liệu được nộp. Đây là một nỗ lực nhằm cho phép 56 thẩm phán Tòa án Liên bang giải quyết nhiều vụ án hơn mỗi tuần. Tuy nhiên, Chánh án cảnh báo rằng nếu không có thêm kinh phí, sự chậm trễ sẽ tiếp tục gia tăng, có khả năng buộc Tòa án phải thực hiện các biện pháp “giảm bớt các dịch vụ mà Tòa án cung cấp cho công chúng.”

Nguyên Nhân Sâu Xa: Lo Ngại Về Quyết Định của IRCC

• Các luật sư di trú tin rằng lý do chính dẫn đến “các vụ kiện vượt tầm kiểm soát” là chất lượng của các quyết định do các viên chức IRCC đưa ra. Những lo ngại gần đây bao gồm, việc các viên chức mắc lỗi hoặc không xem xét hồ sơ một cách đúng đắn. Hiệp hội Luật sư Di trú Canada (CILA) đã liên kết một số vấn đề này với công nghệ xử lý do IRCC phát triển, để cho phép đưa ra quyết định nhanh hơn.
• Hơn nữa, các đương đơn tin rằng có sai sót đã được thực hiện hiện nay thấy khó hơn nhiều, để tìm kiếm giải pháp nội bộ, từ các người hay bộ phận quản lý hồ sơ hoặc quản lý chương trình trong IRCC, các kênh giao tiếp công chúng với IRCC này phần lớn đã bị đóng lại trong vài năm qua. Điều này khiến các đương đơn có ít lựa chọn ngoài việc tìm kiếm xem xét tư pháp, làm tăng thêm khối lượng công việc ngày càng lớn của Tòa án.
• Các luật sư cũng chỉ ra việc sử dụng ngôn ngữ rập khuôn trong thư từ chối, thường được tạo ra bởi các công cụ hỗ trợ xử lý của IRCC, điều này có thể khiến các đương đơn cảm thấy họ không được “lắng nghe một cách có ý nghĩa” trong đơn xin của mình. Mặc dù các quyết định của Tòa án Liên bang đã xác định rằng, việc sử dụng các công cụ và ngôn ngữ chung chung như vậy không có vấn đề gì, nhưng các đương đơn vẫn thất vọng vì thông tin liên lạc chung chung và ngắn gọn về các quyết định về di trú, thường là quan trọng đến mức làm thay đổi cuộc đời họ.
• Trong lời cảnh báo cuối cùng trước khi nghỉ hưu, Chánh án Crampton nhấn mạnh rằng trong khi người Canada nên cảm thấy tin tưởng rằng, Tòa án sẽ “nỗ lực hết mình” để đưa ra các quyết định công bằng và kịp thời, “Nếu các tòa án không được cấp đủ kinh phí, pháp quyền sẽ bị ảnh hưởng và sau đó nền dân chủ có thể bị ảnh hưởng.”