DỰ LUẬT KHÔI PHỤC QUYỀN CÔNG DÂN CHO NHỮNG NGƯỜI CANADA BỊ MẤT QUỐC TỊCH (LOST CANADIAN) CHÍNH THỨC TRỞ THÀNH LUẬT

• Dự luật “Những người Canada bị mất quyền công dân”, nhằm khắc phục các quy tắc về quyền công dân theo dòng dõi bị coi là vi hiến của Canada, đã được Thượng viện thông qua vào thứ Tư  ngày 19/11/2025, và nhận được sự phê chuẩn của hoàng gia vào chiều thứ Năm ngày 20/11/2025.
• Thuật ngữ này dùng để chỉ những người sinh ra bên ngoài đất nước với cha mẹ là người Canada mà bản thân họ cũng sinh ra ở một quốc gia khác.
• Năm 2009, chính phủ liên bang đã thay đổi luật để người Canada sinh ra ở nước ngoài chỉ có thể truyền quyền công dân cho con cái nếu đứa trẻ đó được sinh ra ở Canada. Tuy nhiên, điều luật này đã bị Tòa Thượng thẩm tỉnh Ontario tuyên bố là vi hiến vào tháng 12 năm 2023.
• Dự luật mới đề xuất rằng quyền công dân Canada có thể được truyền lại cho những người sinh ra ở nước ngoài, vượt ra ngoài thế hệ thứ nhất, nếu cha mẹ đã sống tích lũy ba năm ở Canada trước khi đứa trẻ ra đời hoặc được nhận nuôi.

Mối lo ngại về những người được nhận nuôi từ nước ngoài thì sao?

• Thượng nghị sĩ bang Saskatchewan, ông David Arnot, lập luận rằng dự luật này áp dụng một cách không công bằng bài kiểm tra “mối liên hệ đáng kể” đối với “những người được nhận nuôi liên quốc gia” (intercountry adoptees), khi truyền lại quyền công dân. Đây là một thuật ngữ pháp lý áp dụng cho những đứa trẻ được nhận nuôi, sinh ra ở nước ngoài và được nuôi dưỡng tại Canada bởi cha mẹ là người Canada.
• Ông Arnot cho rằng dự luật sử dụng thuật ngữ chung là “nhận con nuôi quốc tế” (international adoption), bao gồm cả những người được nhận nuôi liên quốc gia. Ông nói rằng những đứa trẻ này phải trải qua một quy trình nhập cư nghiêm ngặt, trước khi việc nhận nuôi ở Canada được hoàn tất.
• Ông Arnot cho biết quy trình đó bao gồm sự phê duyệt của tỉnh bang và lãnh thổ, kiểm tra chống buôn người, phê duyệt của nước ngoài, xem xét quyền công dân của liên bang và các biện pháp khác.
• “Những người được nhận nuôi liên quốc gia phải được đối xử giống như những người được nhận nuôi trong nước. Công ước Hague yêu cầu những người được nhận nuôi liên quốc gia phải có quyền lợi và sự đối xử như những người được nhận nuôi trong nước,” ông Arnot nói.”Nói cách khác là, vì những người được nhận nuôi trong nước không phải làm bài kiểm tra mối liên hệ đáng kể, thì những người được nhận nuôi liên quốc gia cũng không nên phải làm điều đó.”
• Ông Arnot đã không cố gắng sửa đổi luật vì tòa án đã đặt ra thời hạn cho luật phải được ban hành trước ngày 20 tháng 1, nhưng ông kêu gọi Bộ trưởng Bộ Di trú thực hiện thay đổi này trong tương lai.

Thách thức Hiến Pháp tiềm năng là gì?

• Các luật sư nhập cư Sujit Choudhry và Maureen Silcoff đã được giữ lại cho một thách thức Hiến pháp (Charter) tiềm năng, nhân danh những người được nhận nuôi liên quốc gia, để lập luận rằng họ không nên bị đối xử khác biệt so với trẻ em được nhận nuôi trong nước.
• Ông Choudhry nói rằng việc vi phạm quyền lợi tiềm tàng tồn tại đối với những trẻ em được nhận nuôi quốc tế, những người nhận quyền công dân Canada theo hình thức cấp quyền khi cha mẹ Canada đưa chúng về nhà.

• “Mối lo ngại là chúng được yêu cầu hoàn thành các yêu cầu của bài kiểm tra mối liên hệ đáng kể nếu, khi trưởng thành, chúng ở nước ngoài và có con ở nước ngoài. Trong khi đó, một người được nhận nuôi trong nước không cần phải đáp ứng bài kiểm tra đó,” ông Choudhry nói.

  “Vì vậy, đó là một hình thức phân biệt đối xử bị cấm bởi Điều 15 (của Hiến pháp) và cũng không phù hợp với các nghĩa vụ hiệp ước quốc tế của Canada.”

• Ông Choudhry nói rằng ông muốn thấy một giải pháp lập pháp cho vấn đề này thay vì phải dùng đến một thách thức pháp lý.
• Cả Nghị sĩ Đảng Tự do Ontario Nate Erskine-Smith và Nghị sĩ NDP B.C. Jenny Kwan đều đã cố gắng đưa ra các sửa đổi để làm rõ các quy tắc nhận nuôi, nhưng cả hai đều không thành công.
• Khi dự luật vẫn còn ở trước Hạ viện, các thành viên Đảng Bảo thủ và Bloc Québécois của ủy ban nhập cư đã cố gắng sửa đổi luật để nêu rõ rằng khoảng thời gian ba năm trong bài kiểm tra mối liên hệ đáng kể cần phải diễn ra trong vòng năm năm liên tục.
• Tuy nhiên, sửa đổi đó đã bị các Nghị sĩ Đảng Tự do và NDP loại bỏ trước khi dự luật được gửi đến Thượng viện.
• Thượng nghị sĩ Đảng Bảo thủ Quebec Leo Housakos đã cố gắng đưa sửa đổi đó trở lại tại Thượng viện, nhưng nó đã bị bác bỏ.